M. Beheşti Aydoğan
Bu kısa yazıda Lin Zhang ve Lingsheng Zhang tarafından 2017’de Journal of East Asia and International Law’da yayınlanan “Research and Teaching of International Law in Contemporary China: A Landscape Sketch” adlı makaleden Çin’de milletlerarası hukuka dair bilgiler aktarılacaktır. Aşağıda atıf için verilen sayfa numaraları da bu esere aittir.
Yazarların He Zhipeng’in araştırmasından aktardığı üzere 1978-2008 arasında Çin’de milletlerarası hukuka dair 3000 monografi ve ders kitabı; 25000 de makale kaleme alınmıştır (s. 436). Zhang ve Zhang, bu dönem sonrasında milletlerarası hukukun Çin’deki altın dönemini yaşadığı iddiasındadır (s. 437). Bunda 2001 yılında Çin’in Dünya Ticaret Örgütüne katılmasının da etkisi olduğu düşünülebilir.
Bu dönemde ayrıca 1980 yılında Çin Dışişleri Bakanlığının çatısı altında bir Çin Milletlerarası Hukuk Cemiyeti kurulmuştur. Zhang ve Zhang, Çin Milletlerarası Hukuk Cemiyetinin Çin’de kurulan diğer hukuk cemiyetlerinin aksine Halkların Merkez Kongresinin (Çin Komünist Partisinin?) Merkez Siyaset ve Hukuk İşleri Komisyonun bir organı olan Çin Hukuk Cemiyetinin çatısı altında kurulmadığına dikkat çekmektedir (s. 441). Çin Milletlerarası Hukuk Cemiyeti 2001’den beri her yıl konferans düzenlemektedir. Benzer şekilde 1993 yılında Çin Deniz Hukuku Cemiyeti kurulmuştur.
2000 sonrasında Çin’in devlet üniversitelerini daha fazla fonlama kararı almasıyla hareketlendiği ifade edilen Çin akademisinde milletlerarası hukuka dair 10 yeni akademik hukuk dergisi çıkmaya başlanmıştır (s. 440). Bu dergiler Chinese Journal of International Law hariç olmak üzere Çince yayın yapıyor görünmektedirler. Bunlar dışında 1982 ve 1989’dan beri çıkarılmakta olan iki dergi daha bulunmaktadır (s. 440). Bunun dışında yazarlar milletlerarası hukuk alanında öne çıkan Çinli hocalarla ilgili şu isimleri vermektedirler: Zhu Wenqi, Yu Minyou, Li Ming, Bai Guimei, Jia Bingbing, He Zhipeng, Cai Congyan ve Zhao Yun.
Zhang ve Zhang’a göre Çin’in doktora konusunda izlediği sert politika sebebiyle Çin’de bulunan 449 hukuk fakültesi arasından sadece 16 okul milletlerarası hukuk alanında doktora programı açabilmek için izin alabilmiştir (s. 446). Çin’deki doktora eğitiminde öğrenciler tez aşamasına geçmek için 15 kredilik ders aşamasını geçmek zorundadırlar (s. 446). Yazarlar bu 15 kredinin kaç derse tekabül ettiği konusunu açıklıkla ifade etmemişlerdir. Ayrıca bir doktora öğrencisinin savunmaya girebilmesi için de hakemli dergilerde yayınlanmış en az iki makalesinin bulunması gerekmektedir (s. 446).
Milletlerarası hukuk Çin’de lisans eğitiminde zorunlu ders olarak verilmektedir (s. 446).
